SAFESILK: Conservatie en tentoonstellen verzwaarde zijdes
Om de stof zwaarder te maken, werden aan zijde vanaf de 19de eeuw vaak metaalzouten toegevoegd. Tegenwoordig staan die verzwaarde zijdes bekend als enkele van de snelst degraderende materialen in erfgoedcollecties. Met het SAFESILK-project wil de Universiteit Antwerpen in samenwerking met de Universiteit van Ljubljana een doeltreffende behandeling vinden voor de aangetaste objecten. Als partner bracht MoMu meerdere collectiestukken aan als casestudies.
"Om het probleem rond de conservatie van zijdeverzwaring correct in te schatten, hebben we toegang nodig tot beschadigde stukken", vertelt onderzoeker Alina Krotova. "Door veel zijden objecten te bestuderen, bouwen we een database op waarmee we verbanden kunnen leggen tussen historische periodes, verzwaringstechnieken en schadepatronen. De stalen uit de MoMu-collectie vormen de kern van ons onderzoek."
"De kennis van MoMu-medewerkers Kim Verkens en Pieters Pauwels speelt daarbij een cruciale rol. Door het toegankelijk maken van de museale collectie krijgen we inzicht in de verschillen bij de bewaring van verzwaarde en niet-verzwaarde zijde. De ervaring van de textielconservator en depotbeheerder vult onze chemische analyses perfect aan in het achterhalen van wat de degradatie veroorzaakt en hoe je verzwaarde zijde beter kan conserveren."
Alternatieve conserveringsbehandelingen
"Vooraleer we optimale en doeltreffende conserveringsmethodes kunnen voorstellen, moeten we eerst de meest invloedrijke ‘draden’ vinden in de wirwar van degradatiefactoren", vervolgt Krotova. "Door observaties op zowel historische als in het laboratorium ontwikkelde verzwaarde stoffen te combineren, krijgen we inzicht in de verschillende stadia en mechanismen achter de degradatie. Daarbij houden we rekening met alle mogelijke processen die de zijde onderging: van de productie door de zijderups tot de industriële behandelingen en het uiteindelijke gebruik van de kledingstukken."
"Hoewel we nog steeds niet met zekerheid kunnen zeggen welke type zijdeverzwaring het meest schadelijk is, kunnen we ondertussen wel al de stukken vinden die het grootste risico lopen en onmiddellijke aandacht vereisen van conservatoren. In de toekomst zullen ze sommige stukken misschien zonder zuurstof, in het donker of bij een specifieke luchtvochtigheid moeten bewaren."
Weloverwogen beslissingen
"In onze zoektocht naar alternatieve conserveringsbehandelingen plannen we tests met onder meer biopolymeren", vult mede-onderzoeker Chiara Vettorazzo aan. "Misschien kunnen zij dienen als verstevigingsmiddel voor al te fragiele en broze zijde. Maar het blijft een moeilijke oefening, zeker als je je bedenkt dat deze prachtige objecten bestaan uit organisch materiaal dat vroeg of laat zal degraderen."
"Naast de omgevingsfactoren bij de opslag onderzoeken we daarom ook waar conservatoren op kunnen letten bij het tentoonstellen van deze historische stukken. De kennis over welke objecten ze voorzichtiger moeten behandelen of beter moeten monitoren, zal hen in de toekomst helpen bij de selectie van de stukken die ze wel of niet tonen. Omdat we het degradatieproces alleen maar kunnen vertragen en niet volledig kunnen stoppen, zullen ze in sommige gevallen moeten beoordelen of de blootstelling het waard is."