Textiel in Verzet - Billboards in de stad

Van 31 augustus tot en met 21 september zijn de billboards te ontdekken in het centrum van Antwerpen.

Als ze het over “hier” heeft, dan heeft Zena Sabbagh het letterlijk over haar woonkamer. Die woonkamer heeft ze, na één jaar verblijf in de Libanese hoofdstad, omgetoverd tot een atelier en ontmoetingsplaats waar vrouwen via naaien, borduren en textieldruk de draad van hun leven terug proberen op te nemen. De warmte en de gezelligheid van de plaats omhelzen je zodra je haar appartement binnentreedt.

Wat betekent het vandaag de dag om Palestijn te zijn?’, vraagt Samira Salah zich af. ‘Mijn dochter heeft de Franse nationaliteit, mijn andere dochter heeft de Duitse nationaliteit omdat hun mannen deze nationaliteiten hebben. Er werd onder de jonge generatie Palestijnen heel lang gediscussieerd over deze kwestie. Ze zijn tot de conclusie gekomen dat het niet een stuk papier is dat bepaalt wie je bent. Nationaliteit is geen identiteit. Uiteindelijk is de Palestijnse kwestie geen zaak van de Palestijnen alleen. Het is een universele en humane kwestie. Je hoeft geen Palestijn te zijn om de zaak van de Palestijnen te omarmen en voor hun rechten op te komen. Daarom geloof ik in terugkeer.

Arpi: ‘Het gebeurde in 1915. De vluchtelingenkaravaan ging door, maar mijn overgrootmoeder kon niet verder. Ze had geen kracht meer om door te stappen. De ezel die haar vervoerde was ze kwijtgeraakt. Ze had verschrikkelijk veel pijn aan haar knieën. Toen zei ze aan haar dochter, aan mijn grootmoeder dus: “Nazili, laat me hier, laat me met rust, ik wil verlost worden van de pijn.” Mijn grootmoeder antwoordde: “Ik laat je niet achter, ik draag je op mijn schouders, op mijn rug.” Mijn overgrootmoeder zei: “Luister, je vertrekt, je stapt verder en je kijkt niet achterom.” Mijn grootmoeder heeft geluisterd. Ze liet haar moeder achter en stapte met de groep verder.’

Het meisje dat op tienjarige leeftijd samen met haar ouders de oorlog ontvluchtte en in Zwitserland een veilig oord vond, is haar land van herkomst nooit vergeten. Al wist ze dat gevoel gedurende een lange periode te onderdrukken. Zolaykha: ‘Ik heb mijn land op een brutale manier verlaten. Als je tiener bent, probeer je je origine te verloochenen. Ik wilde in de Zwitserse context opgaan. Het is pas na mijn studies en nadat ik ben beginnen werken dat ik naar mijn wortels op zoek ging. Behalve wat nostalgische herinneringen, had ik geen aanknooppunten in Afghanistan.’

Idriss: Afrikaans textiel was voor de mama’s. Nu willen jonge mensen die nooit een voet in Afrika hebben gezet in al hun feestelijke gelegenheden, van doop tot verloving en huwelijk, een Afrikaanse outfit dragen.’

Het verhaal dat de wax zijn oorsprong in Azië heeft omdat het geïnspireerd is op Indonesische batik en eind negentiende eeuw door het Nederlandse bedrijf Vlisco in het Afrikaanse continent werd geïntroduceerd, kennen Idriss en Alpha Dialo niet. Het interesseert hen ook niet. Wat zij weten is dat elk land eigen prints heeft en dat die van Ghana het populairst zijn, dat de beste waxstoffen uit Nederland komen en dat de Chinese wax van minder goede kwaliteit is. Het belangrijkste is dat Afrikaans textiel eigenlijk in Afrika zou moeten geproduceerd door Afrikaanse bedrijven. Het gaat uiteindelijk om economie.

Kleding heeft een hoge symbolische waarde bij de soefi-ordes. Een van de belangrijkste kledingstukken bij de Mevlevi is de hirka, een hemdachtig kledingstuk in wol of mantel met lange mouwen. Wie een hirka draagt, toont dat hij kennis heeft van de principes van de sekte waartoe hij behoort en van het religieuze recht. De hirka verwijst naar het wereldse leven, terwijl het witte onderkleed de lijkwade symboliseert. Als een Mevlevi-derwisj als onderdeel van de wervelende ceremonie zijn mantel afwerpt, betekent dit dat hij de wereld de rug toekeert om dichter tot God te komen.

De Muezzin roept op tot het avondgebed. De vader vraagt met een handgebaar om hem op de grond te leggen, richting Mekka. Het is de tweede keer dat hij dat vraagt. De laatste keer. Hij is tot de laatste seconde bij bewustzijn en doet wat moet gedaan worden. Hij vergeet niet zijn shahada opnieuw uit te spreken. Ze zit naast hem en ziet hoe zijn ziel moeizaam uit zijn lichaam komt. De dood is zoals wol die uit een doornplant wordt gehaald, zo pijnlijk en zo moeilijk is het.

Halima: ‘Ik was voorzitster van een vrouwenwerking en vroeg de vrouwen of ze geïnteresseerd waren in het thema ‘doden ritueel wassen’. Dat waren ze. Ik heb als model gefungeerd. Ik was het lichaam dat moest gewassen worden en in de lijkwade gewikkeld. Het deed wel iets met mij. Ik ben in mijn rol gekropen en dacht: het is gedaan, het leven is voorbij, en wat nu? Heel veel vragen kwamen op dat moment bij mij op. “Wat heb ik met mijn leven gedaan?”, vroeg ik me af.’

‘Textiel in Verzet’ is een initiatief van MoMu - ModeMuseum Antwerpen. Deze expo werd van 15 november 2019 tot 16 februari 2020 tentoongesteld in Texture Kortrijk, en is naar aanleiding van de Corona-crisis omgevormd tot een billboard-project in het stadscentrum van Antwerpen.