De invloed van Man Ray op Belgische designers
Met 'Man Ray en mode' duikt MoMu in de verbindingen en relaties tussen Man Rays opmerkelijke modefotografie en enkele iconische silhouetten van hedendaagse Belgische modeontwerpers, waaronder Dries Van Noten, Martin Margiela, Dirk Van Saene en Olivier Theyskens.
We gingen in gesprek met Romy Cockx, curator van ‘Man Ray en mode’, over de radicaliteit en vooruitziende blik van Man Ray. We bespraken ook de belangrijkste ontwerpers die deel uitmaken van de expo en het belang van het surrealisme binnen de Belgische cultuur.
Links: Maison Martin Margiela, lente-zomer 1990 | Rechts: Man Ray, Madame Toulgouat, ca. 1930, Diktats, Paris 1/2
Links: Olivier Theyskens, lente-zomer 1999 | Rechts: Man Ray, La Chevelure, 1927, privécollectie, Courtesy Fondazione Marconi, Milan 2/2
Waarom leek je dit het geschikte moment om de relatie tussen Man Rays foto's en de Belgische mode in de verf te zetten?
"Er waren in Frankrijk (in Parijs en in Marseille), al verschillende tentoonstellingen over zijn modefotografie. Wanneer ik grondiger naar zijn foto's keek, zag ik een verband met Belgische ontwerpers, in het bijzonder met Martin Margiela. Het leek ons interessant om dit verder te onderzoeken en een blik te werpen op de connecties tussen Man Rays fotografie en kledingstukken van beroemde Belgische namen."
Aan welke Belgische ontwerpers hebben jullie aandacht besteed?
"De eerste verwijzing naar Man Ray binnen de Belgische mode is vrij expliciet en gaat terug naar het modehuis Norine. Honorine Deschryver, die Norine heeft opgericht samen met haar partner Paul-Gustave Van Hecke, werkte ook samen met Magritte. Van Hecke was een grote promotor van de surrealistische beweging. Het motief van het oog, wat een leidmotief vormt binnen Man Rays werk, verschijnt ook in de collecties van Dirk Van Saene."
Martin Margiela staat erom bekend dat hij doorheen de jaren de gezichten van zijn modellen verborg. Was hij geïnspireerd door de schilderijen van Magritte of Man Rays foto's van een gemaskerde Juliet?
"Het schilderij (De geliefden, 1928) kwam eerst. In mijn gesprekken met Martin Margiela vertelde hij me dat een foto die Man Ray maakte van zijn laatste echtgenote Juliet in een sluier hem steeds was bijgebleven. Man Ray creëerde graag een soort mysterie rond zichzelf, wat je ook van Margiela en zijn enigmatische modepersona zou kunnen zeggen."
Norine, collectie MoMu en Modemuseum Hasselt 1/2
Dirk Van Saene, lente-zomer 2020, collectie MoMu | Jean-Charles de Castelbajac, herfst-winter 2011-12, bruikleen | Quinten Mestdagh, bachelorcollectie 2017, bruikleen | Bernhard Willhelm, lente-zomer 2002, collectie MoMu 2/2
Hoe kwam Man Ray uit bij modefotografie?
"Hij leerde fotograferen in New York, met technisch advies van Alfred Stieglitz. Hij verhuisde in 1921 naar Parijs waar hij Jean Cocteau fotografeerde, die hem voorstelde aan veel belangrijke mensen uit die tijd. Man Ray maakte portretfoto’s voor hij een modeshoot deed voor Paul Poiret. Die shoot was geen succes, maar tijdens het afdrukken van de beelden herontdekte Man Ray de fotogramtechniek, waarmee hij beroemd werd. In 1924 werd hij voor het eerst in Vogue gepubliceerd. Zijn meer innovatieve werk werd opgenomen in Harper's Bazaar tijdens de jaren 1930."
Denk je dat Man Ray radicaal was voor zijn tijd?
"Dat was hij zeker en misschien verklaart dat waarom zijn foto's vandaag nog altijd modern aanvoelen. Onder directe invloed van het werk van Markies de Sade introduceerde hij ook het idee van de fetisj in de modefotografie. Bovendien fotografeerde Man Ray vanuit onverwachte hoeken en zijn artistieke interpretatie was belangrijker dan de feitelijke weergave van de kleding. Zijn gebruik van technieken als solarisatie en meervoudige belichting was in die tijd bijzonder gedurfd. Margiela vertelde me dat wat hij het meest waardeerde aan Man Ray was dat zijn werk vragen opriep in plaats van antwoorden gaf."
De absurditeit die inherent is aan het surrealisme lijkt ook een deel van de Belgische cultuur. Hoe verklaar je deze relatie?
"Er is zeker een gevoel van ironie binnen de Belgische mode en de cultuur in het algemeen, wat weerklank vindt in het surrealisme en de idee van iets vreemds, bizars of onverwachts. Ik zou zeggen dat de meeste Belgische ontwerpers graag spelen met codes, om ze uiteindelijk te verdraaien en iets inspirerends te creëren."
'Man Ray en mode' loopt nog tot en met 13 augustus 2023 in MoMu. Meer info en tickets vind je hier